Boeken van Harald Merckelbach
Inleiding in de Rechtspsychologie
Kunnen verdachten een moord bekennen die ze niet hebben gepleegd? Kunnen mensen zich gaan herinneren dat ze ooit zijn misbruikt terwijl dat niet het geval is? Is een valse aangifte te onderscheiden van een echte aangifte? Het zijn vragen die tot het domein van de rechtspsychologie behoren. Deze discipline houdt zich bezig met het toepassen van psychologische kennis op juridische vraagstukken. In dit inleidende boek passeren de belangrijkste thema’s uit de rechtspsychologie de revue. Er wordt uitgebreid stilgestaan bij de psychologie van verdachten, maar ook de psychologie van getuigen en slachtoffers komt ruimschoots aan bod. Daarnaast worden rechtspsychologische rapportages in de rechtbank behandeld. Dit boek is primair bedoeld voor studenten.
Goede Verhalen zijn Zelden Waar; Waarom We Ze Toch Vaak Geloven (En Verder Vertellen)
Wat hebben burn-out, MH17, het Wind-Turbine-Syndroom en Adolf Hitler met elkaar gemeen? Niet veel, behalve dan dat we er graag verhalen over horen en ook doorvertellen. Want we zijn gebiologeerd door ziektes, rampen en boeven. Wat is de oorzaak van deze ziekte? Wie is er verantwoordelijk voor deze calamiteit? Wat dreef de dader van dit misdrijf? We slikken verhalen over dat soort thema’s vaak voor zoete koek. Ten onrechte, legt de Maastrichtse rechtspsycholoog Merckelbach in dit boek uit. We laten ons meeslepen door allerlei twijfelachtige sjablonen. Zoals het idee dat aan grote gebeurtenissen ook grote oorzaken voorafgaan. Of dat achter toeval een diepere betekenis schuilgaat. Of dat eerste indrukken juist zijn, indringende herinneringen accuraat en experts onfeilbaar. In de rechtszaal en in de spreekkamer van de dokter kan dat tot tragische fouten leiden. Merckelbachs voorbeelden beschrijven een caleidoscoop van aantrekkelijke, maar twijfelachtige verhalen. Zijn advies: geloof toch niet alles wat je vertelt.
Intuïties maken meer kapot dan je lief is
We zijn moraalridders. We twitteren, facebooken en roddelen de godganse dag en dan doen we vooral één ding: anderen de maat nemen. We hebben minder dan 1 seconde en 140 tekens nodig om de een aardig en de ander een schurk te vinden. Daar maken we onze medemens ruimharig deelgenoot van. Dat is prima. Want het schept het band. Maar met die morele intuïties van ons slaan we voortdurend de plank mis. Dit boek gaat over wat er dan gebeurt. Het gaat over boeven die reuze sympathiek uitzien. En over onschuldige burgers die we een misdaad in de schoenen proberen te schuiven. Het morele kompas waarop we varen, is onbetrouwbaar, maar we hebben dat niet door. Vooral in de rechtszaal kan dat verkeerd uitpakken. Wat moeten verstandige politiemensen, officieren van justitie en rechters – maar ook wij, gewone twitteraars - doen? Het korte antwoord: morele intuïties wantrouwen en zo lang mogelijk opschorten. Het langere antwoord, geïllustreerd aan de hand van luchtige, hilarische, maar ook tragische voorbeelden, is dit boek.
TOP
De Leugenmachine
Stel: man wordt van fiets gereden door automobilist.
Die zegt: ik had een epileptische aanval en verloor de macht over het stuur.
Een tragisch ongeval, lijkt het. Maar wat blijkt? Fietser en automobilist
hadden al een tijd flinke ruzie. De feiten van het ongeval blijven hetzelfde.
Toch gaan we de situatie compleet anders beoordelen: dat kan toch geen toeval
meer zijn? Of neem dit geval: Alberts lijk wordt gevonden bij het kanaal.
De marktkoopman heeft Albert voor het laatst gezien. De politie voelt hem
stevig aan de tand. De marktkoopman legt een bekentenis af. Er is wel een
addertje onder het gras: de marktkoopman heeft een hersenbloeding gehad.
Kun je dan wel een bekentenis afleggen? Het is een bonte stoet van slaapwandelaars,
schizofrene patiënten, dronken verdachten, beroepsoplichters, fantasten,
en zelfingenomen dokters die in 12 hoofdstukken ten tonele verschijnt. Ze
laten zien hoe mensen zichzelf en elkaar kunnen bedriegen. En hoe gevaarlijk
het is om te vertrouwen op ons geheugen en onze waarneming.
TOP
Gek: Over Angst, Verslaving, Depressie En
Andere Ellende
Psychopathologie gaat over gedrag dat afwijkend, gestoord, abnormaal en
ook wel gewoon gek wordt genoemd. De auteurs zoeken in dit boek uit hoe
het komt dat gedragsstoornissen ontstaan en waarom ze blijven bestaan. Belangrijk
daarbij is, hoe we het gedrag kunnen stoppen of verminderen. Experimenteel
onderzoek levert kennis op waarmee je deze vragen kunt beantwoorden. Dit
onderzoek heeft de afgelopen jaren een hoge vlucht genomen.Daardoor is onze
kennis van mechanismen die deze stoornissen in stand houden, veroorzaken
of reduceren, sterk toegenomen. U als lezer wordt deelgenoot gemaakt van
de spannende experimenten die ons leren waarom een stoornis bestaat. En
omdat experimentele psychopathologie zo spannend is, leest dit boek als
een detective. Met een open einde, want wetenschap is nooit af. Voor studenten,
onderzoekers, hulpverleners en iedereen die geïnteresseerd is in psychopathologie.
TOP
Reizen Met Mijn Rechter
De rechtspsychologie in Nederland heeft een duidelijk begindatum:
de zomer van 1909. Toen voerde de Groningse hoogleraar Simon van der Aa
een Wirklichkeitsversuch – in modern jargon zouden we zeggen: mock crime
- uit in zijn collegezaal. Een medewerker drong de zaal binnen en begon
een opgewonden ruzie over een brief in een blauwe enveloppe. Er ontstond
een vechtpartij. Nadat de vechtenden waren vertrokken, vroeg Van der Aa
de aanwezigen hun waarnemingen op papier te zetten.
De beschrijvingen door de studenten liepen nogal uiteen. Met dit destijds
opvallende experiment – de kranten deden er zelfs verslag van.– demonstreerde
Van der Aa de feilbaarheid van getuigen.
Dit experiment was weliswaar voor Nederland nieuw, maar zoals gezegd: Simon
van der Aa was zeker niet de eerste. Von Liszt ging hem in 1901 in Berlijn
voor, evenals Seckel in Göttingen en Claparède in Genève; de beide laatsten
in 1905. “In feite was de psychologie van de getuigenis het eerste serieuze
toepassingsgebied van de nog maar net opgekomen academische psychologie”,
zo karakteriseert Van Strien deze experimenten. De beginjaren van de rechtspsychologie
kunnen worden getypeerd als die van een discipline, die met het collegezaalexperiment
vooral de boodschap probeerde uit te venten dat getuigen onbetrouwbaar zijn.
Het experiment van Van der Aa in 1909 paste in dat plaatje….
TOP
Hoe Een CIA Agent Zijn Geheugen Hervond
Rob Shunter werd op een dag wakker zonder geheugen. Vanaf dat moment
was hij een makkelijke prooi voor hulpverleners, die hem probeerden op te
zadelen met een nieuwe autobiografie. Zo raakte Shunter ervan overtuigd
dat hij een gehersenspoelde CIA-agent was. Dat bleef hij geloven, ook toen
duidelijk werd dat hij een gewone Franse jongen was. Ina P. werd dagenlang
door de politie verhoord. Ze bekende uiteindelijk een moord, maar trok die
bekentenis later weer in. Ofschoon er geen bewijs was, werd ze toch veroordeeld.
Dit boek gaat over mensen zoals Rob Shunter en Ina P., mensen bij wie het
geheugen spaak loopt. Het gaat ook over lieden die doen alsof hun geheugen
niet meer functioneert. Denk aan Rudolf Hess en Augusto Pinochet: zij probeerden
zich aan hun veroordeling te onttrekken door een geheugenprobleem te veinzen.
En dit boek gaat ook over dokters die menen dat zij iets weten over het
geheugen, maar ondertussen hun patiënten van de regen in de drup helpen.
Allerlei exemplaren uit het rariteitenkabinet van het geheugen passeren
de revue. Ze laten één ding duidelijk zien: ons geheugen is ons geestelijk
kapitaal. Wie dat verspeelt heeft een groot probleem.
TOP
Hervonden Herinneringen En Andere Misverstanden
Kunnen mensen een traumatisch voorval meemaken en dat vervolgens
vergeten? En kunnen zij dan via therapeutische behandeling zo'n herinnering
weer oproepen?
Deze vragen zijn actueel nu ook in Nederland velen, waaronder rechters en therapeuten, de mogelijkheid van de verdrongen en hervonden herinnering toelaten. Naast de heersende wetenschappelijke opvattingen over het geheugen, beschrijven de auteurs enkele geruchtmakende strafzaken die de hypothese van de verdrongen herinnering lijken te ondersteunen. Ook komt de toenemende belangstelling aan de orde voor meervoudige persoonlijkheden, hypnose, herinneringen aan vorige levens of zelfs aan ontvoering door buitenaardse wezens.
In Hervonden herinneringen en andere misverstanden worden deze fenomenen nuchter ontleed en in verband gebracht met de laatste onderzoeksresultaten. De auteurs zijn niet onder de indruk van de aanwijzingen voor verdrongen herinneringen en tonen op uiterst boeiende en overtuigende wijze aan dat het geheugen vaak onbetrouwbaar is.
Overzicht Boekenlijst
Inleiding in de Rechtspsychologie
Goede Verhalen zijn Zelden Waar; Waarom We Ze Toch Vaak Geloven (En Verder Vertellen).
Intuïties maken meer kapot dan je lief is.
Gek: Over Angst, Verslaving, Depressie En Andere Ellende
Inleiding in de rechtspsychologie
Onder redactie van Henry Otgaar, Marko Jelicic en Harald Merckelbach
Uitgeverij Paris, 2022
Goede Verhalen zijn Zelden Waar; Waarom We Ze Toch Vaak Geloven (En Verder Vertellen)
Harald Merckelbach
Uitgeverij Prometheus, 2020
Intuïties maken meer kapot dan je lief is.
Harald Merckelbach
Uitgeverij Prometheus, 2017
De Leugenmachine.
Over fantasten, patiënten en echte boeven.
Harald Merckelbach
Uitgeverij Contact, 2011.
Gek: over angst, verslaving, depressie en andere ellende
Onder Redactie van:
Anita Jansen,
Marcel van den Hout,
Harald Merckelbach
Reizen
met mijn rechter
Onder redactie van:
P.J. van Koppen,
H. Merckelbach, M. Jelicic, J.W. de Keizer
Hoe een CIA agent zijn geheugen hervond
H. Merckelbach
& M. Jelicic
Hervonden herinneringen en andere misverstanden
H.F.M Crombag & H.L.G.J. Merckelbach